आदर्श राजमाता ‘जिजाऊ’!
राजमाता जिजाऊंचा जन्म १२ जानेवारी १५९८ रोजी बुलढाणा जिल्ह्यातील सिंदखेड येथील लखूजीराजे जाधव या प्रसिद्ध राजघराण्यात झाला. लखुजीराज्यांनी आपल्या कन्येस म्हणजेच जिजाऊस देखील राजनीती, युद्धकलेचे शिक्षण दिले. धैर्य, शौर्य, प्रचंड आत्मविश्वास आणि इच्छाशक्ती अशा विविध गुणांनी परिपुर्ण असणारे जिजाऊंचे व्यक्तिमत्त्व! त्यांनी विवाहानंतर स्वराज्य संकल्पनेला अखंड स्वरुप प्राप्त करुन देण्याचे ऐतिहासिक कार्य केले आहे. केवळ जाहागिरी किंवा वतन टिकवून ठेवण्याचा संकुचित विचार न करता प्रजेला न्याय मिळायला हवा हीच त्यांची भूमिका होती. शहाजीराजांच्या कार्यात जिजाबाई अत्यंत खंबीरपणे त्यांच्या पाठीशी उभ्या राहिल्या. आदिलशहा, निजाम, मुघल असे बलाढ्य शत्रु विरोधात असताना देखील राजमाता मोठ्या निर्भिडपणे त्यांच्यासमोर उभी ठाकली. राजेशाही बाज, राजघराणी याहीपेक्षा त्यांनी रयतेचा विचार अग्रणी ठेवून कार्य केले.
जिजाबाई यांच्याजवळील या सा-या सदगुणांची व विचारांची दूरदृष्टी शिवबांना त्यांच्या आईकडूनच मिळाली. ‘शिवबा’ ते ‘छत्रपती शिवाजी महाराज’ असा यशस्वी प्रवास घडवणा-या या मातृवत्सलेने आपल्या सुपुत्राला स्वराज्य निर्मितीचे धडे दिले, ज्यामधून उभे राहिले यशस्वी साम्राज्य!
‘आई’ तेव्हाची असो किंवा आत्ताची, ती आपल्या बाळाला चांगले संस्कार देण्यासाठीच प्रयत्नशील असते. धाडस, सहनशीलता, कल्पकता, समाजभान, परोपकारी वृत्ती अशा अनंत गुंणाचा समुच्चय आजच्या ‘ती’मध्ये देखील आहे. गरज आहे ‘स्त्री’ ला तिच्यामधील शक्तीचे सामर्थ्य समजून घेण्याची, जिजाबाई म्हणजे याच स्त्री शक्तीचे तत्कालीन देखणे रुप! महाराष्ट्राचा सोनेरी इतिहास साकारणा-या या मूर्तिमंत व्यक्तिमत्त्वास मानाचा मुजरा!!
----------------//---------//-------------------
जिजाबाई शिवाजी, सुप्रसिध्द मराठा राजा आणि योद्धा यांची आई होती, जी मुघल साम्राज्याच्या विरोधात उभे राहिली होती. जिजाबाई यांचा जन्म 1594 मध्ये महाराष्ट्रातील सिंधखेड गावात झाला. तिचे वडील लताजी जाधवराव नावाचे एक सुप्रसिद्ध मराठा सरदार होते आणि त्यांची आई मालासा बाई होती. तिच्या वडिलांनी अहमदनगरच्या निजामशाहीची सेवा केली आणि त्यांना त्यांचे उच्च पद आणि प्रतिष्ठेबद्दल अभिमान होता. जिजाबाईंच्या आयुष्याशी लग्न लवकर झाली, आणि तिने शाहीजी भोसले यांच्याबरोबर गाठ बांधला, जो उत्साही योद्धा होता आणि डिप्लोमॅटिक अधिकारी होता त्याने निजाम शाहचीही सेवा केली होती. शहाजी भोसले मालाजी शिलेर यांचे पुत्र होते, नंतर ते ‘सरदार मालोजीराव भोसले’ म्हणून पुढे आले. त्या जोडप्याने सुखी विवाहित जीवन जगले असले तरी, कुटुंबातील सदस्यांमध्ये पीडित असलेले शत्रुत्व होते. यामुळे शहाजी व सासरे जाधव यांच्यातील दुराचारी भावना वाढल्या आणि त्यांनी जिजाबाईंना फाडून टाकले आणि आपल्या पती आणि तिचे वडील यांच्यातील निष्ठा निवडण्याचे ठरवले. तिच्या वडिलांनी अखेरीस दिल्लीच्या मुघल व निजामशाही विरुद्ध शाहज्याविरुद्ध आणि शहाजीच्या विरुध्द सूड उगवण्याकरता राज्याला सामोरे जावे लागले. जिजाबाई शिवनेरीच्या किल्ल्यात आपल्या पतीबरोबर राहिली, एकनिष्ठपणे त्याच्या बाजूला उभी राहिली; तथापि, तिच्या आणि तिच्या वडिलांनी इतर राज्यांच्या अधिपत्याखाली काम केले त्याबद्दल त्यांना निराश झाले, तर मराठ्यांनी स्वतः स्थापित केलेल्या राज्याखाली स्वातंत्र्य मिळावा अशी त्यांची इच्छा होती. त्यांच्यात आठ मुले होती, ज्यापैकी सहा मुली होत्या आणि दोन मुलगे होते, शिवाजी त्यांच्यापैकी एक आहेत. मराठा समाजाचा एक स्वतंत्र शासक बनतील अशा एका पुत्रासाठी प्रामाणिकपणे प्रार्थना करणे, तिच्या प्रार्थनेचे उत्तर मिळाले आणि शिवाजी मराठा साम्राज्याचे संस्थापक होण्यास उदयास आले.
●■◆●●◆■●
राजमाता जिजाऊंचा जन्म १२ जानेवारी १५९८ रोजी बुलढाणा जिल्ह्यातील सिंदखेड येथील लखूजीराजे जाधव या प्रसिद्ध राजघराण्यात झाला. लखुजीराज्यांनी आपल्या कन्येस म्हणजेच जिजाऊस देखील राजनीती, युद्धकलेचे शिक्षण दिले. धैर्य, शौर्य, प्रचंड आत्मविश्वास आणि इच्छाशक्ती अशा विविध गुणांनी परिपुर्ण असणारे जिजाऊंचे व्यक्तिमत्त्व! त्यांनी विवाहानंतर स्वराज्य संकल्पनेला अखंड स्वरुप प्राप्त करुन देण्याचे ऐतिहासिक कार्य केले आहे. केवळ जाहागिरी किंवा वतन टिकवून ठेवण्याचा संकुचित विचार न करता प्रजेला न्याय मिळायला हवा हीच त्यांची भूमिका होती. शहाजीराजांच्या कार्यात जिजाबाई अत्यंत खंबीरपणे त्यांच्या पाठीशी उभ्या राहिल्या. आदिलशहा, निजाम, मुघल असे बलाढ्य शत्रु विरोधात असताना देखील राजमाता मोठ्या निर्भिडपणे त्यांच्यासमोर उभी ठाकली. राजेशाही बाज, राजघराणी याहीपेक्षा त्यांनी रयतेचा विचार अग्रणी ठेवून कार्य केले.
जिजाबाई यांच्याजवळील या सा-या सदगुणांची व विचारांची दूरदृष्टी शिवबांना त्यांच्या आईकडूनच मिळाली. ‘शिवबा’ ते ‘छत्रपती शिवाजी महाराज’ असा यशस्वी प्रवास घडवणा-या या मातृवत्सलेने आपल्या सुपुत्राला स्वराज्य निर्मितीचे धडे दिले, ज्यामधून उभे राहिले यशस्वी साम्राज्य!
‘आई’ तेव्हाची असो किंवा आत्ताची, ती आपल्या बाळाला चांगले संस्कार देण्यासाठीच प्रयत्नशील असते. धाडस, सहनशीलता, कल्पकता, समाजभान, परोपकारी वृत्ती अशा अनंत गुंणाचा समुच्चय आजच्या ‘ती’मध्ये देखील आहे. गरज आहे ‘स्त्री’ ला तिच्यामधील शक्तीचे सामर्थ्य समजून घेण्याची, जिजाबाई म्हणजे याच स्त्री शक्तीचे तत्कालीन देखणे रुप! महाराष्ट्राचा सोनेरी इतिहास साकारणा-या या मूर्तिमंत व्यक्तिमत्त्वास मानाचा मुजरा!!
----------------//---------//-------------------
जिजाबाई शिवाजी, सुप्रसिध्द मराठा राजा आणि योद्धा यांची आई होती, जी मुघल साम्राज्याच्या विरोधात उभे राहिली होती. जिजाबाई यांचा जन्म 1594 मध्ये महाराष्ट्रातील सिंधखेड गावात झाला. तिचे वडील लताजी जाधवराव नावाचे एक सुप्रसिद्ध मराठा सरदार होते आणि त्यांची आई मालासा बाई होती. तिच्या वडिलांनी अहमदनगरच्या निजामशाहीची सेवा केली आणि त्यांना त्यांचे उच्च पद आणि प्रतिष्ठेबद्दल अभिमान होता. जिजाबाईंच्या आयुष्याशी लग्न लवकर झाली, आणि तिने शाहीजी भोसले यांच्याबरोबर गाठ बांधला, जो उत्साही योद्धा होता आणि डिप्लोमॅटिक अधिकारी होता त्याने निजाम शाहचीही सेवा केली होती. शहाजी भोसले मालाजी शिलेर यांचे पुत्र होते, नंतर ते ‘सरदार मालोजीराव भोसले’ म्हणून पुढे आले. त्या जोडप्याने सुखी विवाहित जीवन जगले असले तरी, कुटुंबातील सदस्यांमध्ये पीडित असलेले शत्रुत्व होते. यामुळे शहाजी व सासरे जाधव यांच्यातील दुराचारी भावना वाढल्या आणि त्यांनी जिजाबाईंना फाडून टाकले आणि आपल्या पती आणि तिचे वडील यांच्यातील निष्ठा निवडण्याचे ठरवले. तिच्या वडिलांनी अखेरीस दिल्लीच्या मुघल व निजामशाही विरुद्ध शाहज्याविरुद्ध आणि शहाजीच्या विरुध्द सूड उगवण्याकरता राज्याला सामोरे जावे लागले. जिजाबाई शिवनेरीच्या किल्ल्यात आपल्या पतीबरोबर राहिली, एकनिष्ठपणे त्याच्या बाजूला उभी राहिली; तथापि, तिच्या आणि तिच्या वडिलांनी इतर राज्यांच्या अधिपत्याखाली काम केले त्याबद्दल त्यांना निराश झाले, तर मराठ्यांनी स्वतः स्थापित केलेल्या राज्याखाली स्वातंत्र्य मिळावा अशी त्यांची इच्छा होती. त्यांच्यात आठ मुले होती, ज्यापैकी सहा मुली होत्या आणि दोन मुलगे होते, शिवाजी त्यांच्यापैकी एक आहेत. मराठा समाजाचा एक स्वतंत्र शासक बनतील अशा एका पुत्रासाठी प्रामाणिकपणे प्रार्थना करणे, तिच्या प्रार्थनेचे उत्तर मिळाले आणि शिवाजी मराठा साम्राज्याचे संस्थापक होण्यास उदयास आले.
●■◆●●◆■●
No comments:
Post a Comment