लिंगायत धर्म

लिंगायत धर्म

लिंगायत हा १२व्या शतकात महात्मा बसवेश्वर यांनी स्थापन केलेला एक स्वतंत्र अवैदिक धर्म आहे, लिंगायत हिंदू नाहीत, ते वीरशैव नाहीत. फक्त इष्टलिंग पूजा करतात. वेद मानत नाहीत. त्यांचा पंचसुतक आणि पुनर्जन्म या कल्पनावर विश्वास नाही. त्यांच्यांत जातिभेद नाहीत. (लिंगायतांमधील काही जातींची नावे या लेखाच्या शेवटी दिली आहेत.!!!)

लिंगायत धर्म हा भारतातील तिसरा मोठा धर्म आहे. या धर्माचे अधिकतम लोक कर्नाटक राज्यात आहेत. महाराष्ट्र, तेलंगण, आंध्र प्रदेश, केरळ आणि तमिळनाडूत या धर्माचे बरेच लोक आहेत. हा एकेश्वरवादी धर्म आहे. लिंगायत धर्म: समता, बंधुभाव, नैतिक, समृद्धी आणि प्रगतीचे प्रतीक! अनंतकाळचे जीवन शांतीचा मार्ग.! लिंगायत हा एक धर्म असून ती जात नव्हे. जन्मामुळे मानवांना उच्च नीच असा विभाग करते ती जात. जनमल्यापासून सर्व समान आहोत अशी घोषणा करून कोणतीही जात, वर्ग, वर्णभेद न मानता जातीरहित धर्माचा आसक्ती असणात्या सर्वाना दीक्षा संस्कार मिळविता येतो असे सांगणारा तो धर्म. या धार्मिक संस्कारामुळे व्यक्तिने मिळविलेली योग्यता, पात्रता, यामुळे तो श्रेष्ट अगर कनिष्ट मानला जातो असे सांगतो तो धर्म. लिंगायत धर्मात जन्मामुळे कोणीही उच्च, नीच असे न मानता ’विटाळाविण पिंडास न च आश्रय’ असे सांगून असा बोध दिला आहे.

गोत्रनाम पुसता गप्प का बसता?
शिर खाजवित भूमी का गिरवता?
गोत्र मादार चेन्नय्या, गोत्र डोहार कक्कय्या,
ऐसे सांगा ना हो, कूडलसंगय्या

लिंगायत धर्मगुरु गुरु बसवा:-

एक विशिष्ट असा सिद्धांत, साधना आणि धर्मगुरु एकादशसृत्र असलेला एका गुरूला मूळ पुरूष म्हाणून स्वीकारलेला तो सुधारणा धर्म होय. एका गुरूपासून प्रारंभ न होता नैसर्गिकरित्या वाढत असलेला नैसर्गिक धर्म, नैसर्गिक धर्मात प्रत्येक सिंद्धत असतात. त्यात मरीआई म्हाळ्साईच्या पूजैपासून ते ’अहं ब्रम्हास्मि सारख्या सुक्ष्म सिध्दंतापर्यत त्यात वाव आहे. सुधरणा धर्मात याला वाव मिळत नाही-त्यात एक प्रकाराचा सिद्धांत, एक प्रकारचे दर्शन आहे. असा सुधारणात्मक धर्म दिलेला महापुरूष म्हणजेच विश्वगुरू बसवेश्वर होत.

स्थावर लिंगपूजा सोडवून, हाताला कंक्ण बांधून
निर्धाराचे मंगळसूत्र कंटी बांधून वीर हो म्हणून
कृतार्थ केला कूडल चन्नसंगमदेवा तुमचा शरण
संगम बसवण्णांच्या श्री चरणास नमो नमो म्हणत असे (च.ब.व.६५२)

महात्मा बसवेश्वरांनी परांपरागत आलेले कित्येक आचरण सोडवून, एक नव्या प्रकारचा भक्ती मार्ग आरंभिला, हा कारणे त्यांना "प्रथमाचार्य तूंच लिंगाचार्य तूंच" असे चन्नबसवण्णांनी गाईले आहे. (च.ब.व. २८)

"प्राणलिंगाचा, भ्गवेवस्त्र घालण्यचा, प्र्सादाचा पूर्वाश्रय काढून टाकण्या करताच ’महागुरू' होऊन बसवेश्वरांनी अवतार घेताला. (च.ब.व. २७)

म्हाणून विश्वधर्माचे लक्षण असलेल्या लिंगायत धर्माची घटना (Constitution) जगदगुरु बसवेशांनी निर्माण केली. बसवदेव हाच लिंगायत धर्माचा आदिगुरू म्हणून द्दढ श्रद्धा ठेवलेलेच लिंगायत होय.

लिंगायत धर्मगुरु गुरु बसव
बसवेश्वर आदिगुरू कसे?
लिंगायत धर्म पंचाचार, षट्‌स्थल, अष्टावरण मानतात. हा बसवादि-शरणप्रणीIत धर्म आहे.

न जाणणात्या मानवाला जाणता शरण बनण्यास हवा असलेला दीक्षा संस्कार व पूजा स्वातंत्र्य सर्वाना समानतेने देतो म्हणून तो धर्म आहे.

धर्मगुरु: विश्वगुरु बसवण्ण (११३४-११९६)

धर्म संहिता (धर्मग्रंथ): वचन साहित्य

धर्म भाषा: कन्नड

धर्माचे देव नाव: लिंगदेव

धर्म चिन्ह: जगव्यापी, जगन्नियंताचा प्रतीक ’इष्टलिंग’

धर्म संस्कार: लिंगधारण/ इष्टलिंग दीक्षे

धर्म सिद्धांत: शून्य सिद्धांत

साधना: त्राटक योग (लिंगांगयोग)

दर्शन: षटस्थल दर्शन

समाजशास्त्र: शिवाचार-(सामाजिक समानना)

नीति शास्त्र: गणाचार (धर्म सरंक्षककर्ता) / भृत्याचार (स्वयंसेवक, करसेवक)

अर्थ शास्त्र: सदाचार (कायक- दासोह-प्रसाद)

संस्कृति: अवैदिक शरण संस्कृति

परंपरा: धर्मपित बसवेश्वरानिच आदि पुरुष हेऊन तेव्हापासून आतापर्यत अव्याहत सतत वाहत असलेली शरण परंपरा (Heritage).

धर्म क्षेत्र: गुरु बसवण्णांचे ऐक्यक्षेत्र कूडलसंगम, शरणभूमि बसवकल्याण

धर्म ध्वज: षट्कोन - इष्टलिंग सहित केशर रंगवणे बसव ध्वज

धर्माचे ध्येय: जाति, वर्ण, वर्ग रहित धर्मासोबत शरण समाज निर्माण (कल्याण राज्य निर्माण)

इष्टलिंग:-
लिंगायत धर्माचे लोक गळ्यात इष्टलिंग धारण करतात. इष्टलिंग हे ज्ञानाचे, भक्तीचे आणि ब्रह्मांडाचे प्रतीक आहे.

लिंगायत धर्माचे वैशिष्ट्य:
१. लिंगायत हा कायकावर उदरनिर्वाह करणारा कायकनिष्ठ धर्म आहे.
२. लिंगायत हे श्रमालाच ईश्वर मानतात, घाम येऊ पर्यत कष्ट करत राहणे हीच ईश्वराची पूजा आहे , असे लिंगायत मानतात. ३. स्वेदस्नान हेच लिंगायतांचे तिर्थस्नान आहे. त्यांना तीर्थयात्रा, तीर्थाटन, तिर्थस्नान करण्यासाठी भटकण्याची गरज नाही.
४. लिंगायत घर, संसार, पत्नी,गाव, नातेवाईक सोडून दूर जंगलात जाऊन राहण्याचा, वैराग्य स्वीकारण्याचा, संन्यास ग्रहण करण्याचा निषेध करतात. लिंगायत एकांतवादी नाही, लोकांतवादी आहेत.
५. सतीपतीने एकत्र राहून एकमेकांच्या शारीरिक लैंगिक गरजा भागवून, दोघांनी एकत्र राहून कायक करायला शिकविणारा लिंगायत धर्म आहे.



धन्यवाद.


                         ●●●●●◆◆●●●●●